Procesy spawania

Spis treści:

I. Proces spawania

II. Rodzaj wyrobu – blacha lub rura

III. Rodzaj spoiny – czołowa, pachwinowa

IV. Grupa spoiwa – dotąd grupa materiału podstawowego

V. Rodzaj spoiwa

VI. Wymiary złącza próbnego

 

Wstęp
ISO – International Organization for Standarization z siedzibą w Genewie
CEN – European Committee for Standarization z siedzibą w brukseli
Powyższe organizacje od lat osiemdziesiątych poprzedniego wieku działały oddzielnie lub współpracowały przy opracowywaniu norm międzynarodowych i europejskich dotyczących egzaminu kwalifikacyjnego spawacza stali.
W lutym 2014 roku Polski Komitet Normalizacyjny (PKN) ustanowił normę PN-EN ISO 9606-1:2014-02E.

 

I PROCES SPAWANIA

1. Proces spawania:

111 – ręczne spawanie łukowe elektrodą otuloną

114 – spawanie łukowe drutem proszkowym samoosłonowym

121 – spawanie łukiem krytym drutem elektrodowym litym

125 – spawanie łukiem krytym drutem elektrodowym proszkowym

131 – spawanie łukowe drutem elektrodowym litym w osłonie gazu obojętnego (MIG)

135 – spawanie łukowe drutem elektrodowym litym w osłonie gazu aktywnego (MAG)

136 – spawanie MAG drutem elektrodowym proszkowym o rdzeniu topnikowym

138 – spawanie MAG drutem elektrodowym proszkowym o rdzeniu metalicznym

141 – spawanie łukowe elektrodą wolframową w osłonie gazu obojętnego (TIG)

142 – spawanie TIG bez dodatku spoiwa

143 – spawanie TIG z dodatkiem drutu/pręta proszkowego

145 – spawanie TIG w osłonie gazu redukującego z dodatkiem drutu/pręta litego

15 – spawanie plazmowe

311 – spawanie acetylenowo – tlenowe (gazowe)

 

2. Grupy materiałów dodatkowych do spawania
FM1 – stale niestopowe i drobnoziarniste
FM2 – stale o wysokiej wytrzymałości
FM3 – stale odporne na pełzanie Cr<3,75%
FM4 – stale odporne na pełzanie 3,75=<Cr=<12%
FM5 – stale nierdzewne i żaroodporne
FM6 – niklu i stopów niklu

Spawanie spoiwem jednej grupy materiałowej kwalifikuje spawacza do spawania wszystkimi innymi spoiwami tej samej grupy materiałowej jak również innych grup materiałowych wg poniższej tablicy i do spawania materiałów podstawowych grup materiałowych od 1 do 11.

 

3. Zakres kwalifikacji dla materiału dodatkowego do spawania

Materiał dodatkowy do spawania	Zakres kwalifikacji dla materiału dodatkowego do spawania
	FM1	FM2	FM3	FM4	FM5	FM6
FM1	X	X	—	—	—	—
FM2	X	X	—	—	—	—
FM3	X	X	X	—	—	—
FM4	X	X	X	X	—	—
FM5	—	—	—	—	X	—
FM6	—	—	—	—	X	X
Opis X wskazuje te materiały dodatkowe do spawania którymi spawacz jest kwalifikowany — wskazuje te materiały dodatkowe do spawania którymi spawacz nie jest kwalifikowany FM1 – stale niestopowe i drobnoziarniste FM2 – stale o wysokiej wytrzymałości FM3 – stale odporne na pełzanie Cr<3,75% FM4 – stale odporne na pełzanie 3,75=<Cr=<12% FM5 – stale nierdzewne i żaroodporne FM6 – niklu i stopów niklu

 

4. Zakres kwalifikacji dla elektrod otulonych

Proces spawania	Typ otuliny stosowanej podczas egzaminu	Zakres kwalifikacji dla elektrod otulonych
		A RA, RB, RC, RR, R 03, 13, 14, 19, 20, 24, 27	B 15, 16, 18, 28, 45, 48	C 10, 11
111	A RA, RB, RC, RR, R 03, 13, 14, 19, 20, 24, 27	X	—	—
	B 15, 16, 18, 28, 45, 48	X	X	—
	C 10, 11	—	—	X
b Typ otuliny zastosowany podczas egzaminu kwalifikacyjnego spawacza do wykonania warstwy graniowej bez podkładki (ss nb) jest typem otuliny kwalifikowanej do wykonywania warstwy graniowej w produkcji (ss nb) Opis X wskazuje te elektrody otulone, do spawania którymi spawacz jest kwalifikowany — wskazuje te elektrody otulone, do spawania którymi spawacz nie jest kwalifikowany

 

5. Zakres kwalifikacji dla pozycji spawania i spoin czołowych (BW)

Pozycja spawania złącza próbnego	Zakres kwalifikacji
	PA	PC	PE	PF	PG
PA	X	—	—	—	—
PC	X	X	—	—	—
PE (blacha)	X	X	X	—	—
PF (blacha)	X	—	—	X	—
PH (rura)	X	—	X	X	—
PG (blacha)	—	—	—	—	X
PJ (rura)	X	—	X	—	X
H-L045	X	X	X	X	—
J-L045	X	X	X	—	X
X wskazuje te pozycje spawania, do których spawacz jest kwalifikowany — wskazuje te pozycje spawania, do których spawacz jest nie kwalifikowany

 

6. Zakres kwalifikacji dla pozycji spawania i spoin FW (pachwinowych)

 

Pozycja spawania złącza próbnego	Zakres kwalifikacji
	PA	PB	PD	PF	PG
PA	X	—	—	—	—
PB	X	X	—	—	—
PD	X	X	X	—	—
PF (blacha)	X	X	—	X	—
PH (rura)	X	X	X	X	—
PG (blacha)	—	—	—	—	X
PJ (rura)	X	X	X	—	X
X wskazuje te pozycje spawania, do których spawacz jest kwalifikowany — wskazuje te pozycje spawania, do których spawacz jest nie kwalifikowany

7. Skróty dla elektrod otulonych

03 – otulina rutylowo – zasadowa
10 – otulina celulozowa
11 – otulina celulozowa
12 – otulina rutylowa
13 – otulina rutylowa
14 – otulina rutylowa z proszkiem żelaza
15 – otulina zasadowa
16 – otulina zasadowa
18 – otulina zasadowa z proszkiem żelaza
19 – otulina ilmenitowa
20 – otulina z tlenkiem żelaza
24 – otulina rutylowa z proszkiem żelaza
27 – otulina z tlenku żelaza i proszkiem żelaza
28 – otulina zasadowa z proszkiem żelaza
45 – otulina zasadowa
48 – otulina zasadowa

Powyższe skróty pochodzą z normy EN ISO 2560 „Materiały dodatkowe do spawania – Elektrody otulone do spawania łukowego stali niestopowych i drobnoziarnistych – Klasyfikacja” i stosowane są w klasyfikacji elektrod otulonych w krajach rejonu Pacyfiku.

OZNACZENIA LITEROWE GATUNKÓW ELEKTROD

A – otulina kwaśna

B – otulina zasadowa

C – otulina celulozowa

O – otulina utleniająca

R – otulina rutylowa

V – otulina inna

Elektrody kwaśne – zawierają w otulinie znaczną ilość tlenków żelaza i odtleniaczy. Można nimi spawać w pozycji nabocznej, podolnej, i w ograniczonym zakresie w pozycjach przymusowych. Są wrażliwe na powstanie pęknięć krystalizacyjnych. Nie wymagają one suszenia. Jeżeli jednak podczas spawania łuk jarzy się niestabilnie występuje nadmierny rozprysk i porowatość spoin to zaleca się suszenie elektrod w temp. 100°C-150°C przez ok. 1h. Elektrodami tymi spawa się przeważnie prądem przemiennym lub prądem stałym z biegunowością ujemną.

Elektrody zasadowe – zawierają znaczne ilości węglanów wapnia, magnezu oraz fluorytu. Można nimi spawać we wszystkich pozycjach z wyjątkiem pozycji pionowej z góry na dół (PG). Charakteryzują się one wysoką plastycznością stopiwa oraz wysoką odpornością na pękanie zimne (mała zawartość wodoru w stopiwie i duża udarność stopiwa) i gorące (duża czystość metalurgiczna stopiwa). Należy je suszyć w temp. 300°C-350°C przez ok. 1-3h. Elektrodami zasadowymi spawa się prądem stałym z biegunowością dodatnią.

Elektrody celulozowe – zawierają w otulinie do 30% celulozy, mączkę drzewną i odtleniacze. Można nimi spawać we wszystkich pozycjach. Wprowadzają do stopiwa wodór, wobec czego spoina ma gorsze własności mechaniczne. Nie należy poddawać ich suszeniu. Elektrodami celulozowymi spawa się prądem przemiennym lub prądem stałym z biegunowością dodatnią.

Elektrody rutylowe – zawierają w otulinie rutyl (Ti2O2) i odtleniacze. Można nimi spawać we wszystkich pozycjach oprócz pozycji pionowej z góry na dół (PG). Zapewniają bardzo dobrą stabilność łuku. Nie wymagają one suszenia. Jeżeli jednak podczas spawania łuk jarzy się niestabilnie występuje nadmierny rozprysk i porowatość spoin to zaleca się suszenie elektrod w temp. 100°C-150°C przez ok. 1h. Elektrodami rutylowymi spawa się przeważnie prądem przemiennym lub prądem stałym z biegunowością ujemną.

Elektrody utleniające – zawierają w otulinie spore ilości tlenków żelaza i manganu. Wprowadzają do stopiwa dużo azotu i tlenu, dlatego wykonane nimi spoiny mają gorsze własności mechaniczne.

 

 

II RODZAJ WYROBU – BLACHA LUB RURA

Piotr Głaz

źródło:

1. Wytyczne Instytutu Spawalnictwa w Gliwicach

2. www.e-spawalnik.pl